Lata dwudzieste w Sowietach, to epoka o niepowtarzalnej atmosferze. Epoka, która na długo, na wiele dziesięcioleci, cieszyła się zachwytem światowej liberalnej społeczności jako jaśniejący niebywałą wspaniałością eksperyment społeczny.
Z wielką zwłoką i nie wszędzie nastąpiło  otrzeźwienie.
? kto tego trującego powietrza w owej atmosfery wtedy  naprawdę łyknął - ten do dziś, z pewnością, teraz już zszedł z Ziemi.

Wyjątkowość tej trucizny, wtedy się szerzącej, polegała na klasowej jego brutalności  i barwnej tęczy obietnic tworzenia bezprecedensowego nowego świata, jak też nowości w stosunkach wzajemnego odnoszenia się do siebie ludzi, w przeformowaniu całej gospodarki kraju, warunków bytu i struktur rodzinnych, w społecznych, rozmiarach migracji i liczbie biorącej w tym udział. I w samej rzeczywistości zmiany te były kolosalne.

"Wielki przyrost" ludności żydowskiej w stolicy wynikał z różnych, już omawianych przez nas powodów, rozpoczął się już w pierwszych latach rządów komunistycznych.
Autorzy żydowscy o tych czasach piszą kategorycznie: "tysiące Żydów z licznych miasteczek i miast południowej Rosji, już od początku roku 1917, przybyło na stałe do Moskwy, Petersburga, Kijowa na spotkanie nowego, prawdziwego życia".
Wielkimi falami Żydzi napływali do Leningradu i do Moskwy".
Encyklopedia żydowskich podaje następujące liczby: "Setki tysięcy Żydów przeniosły się do Moskwy, Leningradu i innych głównych ośrodków".
"W 1920 roku w Moskwie było około 28 tysięcy Żydów, w 1923 - około 86 tysięcy, a według spisu dokonanego w 1926 roku - 131 tysięcy, 1933 - 226.500".
Pół żartem mówiono w tym czasie w Odessie, że "nastała moda na Moskwę".
Lurie-Łarin, fanatyczny i sprawny kierownik "komunizmu wojennego", napisał, że "w pierwszych latach nowej władzy porzuciło miasteczka "nie mniej jak milion" Żydów.
W roku 1923 mieszkało w dużych miastach "już ... prawie 50% ogółu ludności żydowskiej Ukrainy, a ponadto z Ukrainy i Białorusi" Żydzi masowo przemieszczali się do Rosyjskiej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Radzieckiej (tj. na tereny tzw. "wewnętrznych prowincji", uprzednio zakazanych dla pobytu Żydów), na Zakaukazie i do Azji Środkowej, a wielkość tych przemieszczeń żydowskich sięgała liczby pół miliona, podczas gdy cztery piąte - do RFSRR, w tym  co piąty migrant - do Moskwy.
M. Agurski uważa te dane Larina "za znacznie zaniżone i wskazuje, że te zmiany demograficzne zakłóciły  "podstawowe interesy mieszkańców Rosji".

więcej w http://www.nasznowyjork.org/aleksander-solzenicyn.html