Po blisko trzech latach rządów Donalda Tuska czeka nas dotkliwe zaciskanie pasa.
O tym, jak rozłożą się koszty redukcji deficytu i spłaty gigantycznych długów na
poszczególne grupy społeczne, zdecyduje wybierany prezydent - podpisując lub
wetując ustawy. Zwycięzcy pierwszej tury wyborów prezydenckich powinni podczas
zapowiedzianej debaty szczegółowo poinformować wyborców o swoich zamiarach.

Rząd koalicji PO - PSL przez niemal trzy lata władzy zadłużył Polskę na 200 mld
zł, a do końca roku zadłuży o dalsze 100 mld; zobowiązał się też wobec Komisji
Europejskiej, że od 2011 r. zacznie radykalnie obniżać deficyt finansów
publicznych, który ostatnio sięgał 7 proc. PKB.
Zmniejszenie deficytu to przy naszym słabym wzroście gospodarczym nic innego jak
wzrost obciążeń podatkowych i zmniejszenie wydatków na sferę finansowaną z
budżetu państwa oraz budżetów samorządów i funduszy publicznych. Już w
przyszłorocznym budżecie deficyt, zgodnie z planem przekazanym Komisji
Europejskiej, ma zostać zredukowany z 7,2 do 6 proc. PKB, a to oznacza, że
oszczędności i cięcia sięgną 20 mld złotych. Ale to nic w porównaniu z 2012 r.,
kiedy to rząd zamierza zredukować wydatki publiczne o, bagatela, 50 mld złotych
(o kolejne 3 proc. PKB). Ekonomiści kręcą głową, słysząc te plany, i zgłaszają
poważne wątpliwości, czy społeczeństwo to wytrzyma. Analogiczne cięcia w Grecji
spowodowały, że obywatele wyszli na ulice. Podobnie przyjęli plany
oszczędnościowe Hiszpanie, Francuzi, a ostatnio - Włosi. Bo co konkretnie kryje
się pod pojęciem "wzrostu podatków i redukcji wydatków"? Ekonomiści wskazują, że
możliwe pociągnięcia oszczędnościowe to wzrost stawek VAT na wszystkie artykuły
do maksymalnego poziomu 22 proc., wzrost akcyzy na paliwo, alkohol, papierosy,
energię, brak waloryzacji progów podatkowych, podwyższenie składki rentowej
(którą obniżył o 7 punktów procentowych rząd Jarosława Kaczyńskiego), wzrost
składki zdrowotnej, podwyższenie różnorakich opłat. Wydatki publiczne koalicja
zamierza ciąć przy pomocy swego rodzaju "siekiery", jaką jest "kotwica
wydatkowa". Jednak wiadomo już, że to nie wystarczy, ponieważ mechanizm
"kotwicy" pozwoli na oszczędności rzędu 0,5 proc. PKB, a muszą być one znacznie
głębsze. Aby je przeprowadzić, rząd musi dokonać zmian w ustawach, które
kształtują finansowanie poszczególnych dziedzin życia społecznego.

Sejm to za mało

I tak dochodzimy do sprawy najważniejszej: każda ustawa wymaga podpisu
prezydenta. Jego podpis lub weto albo też skierowanie wniosku do Trybunału
Konstytucyjnego będzie kształtować naszą rzeczywistość gospodarczą i życie
każdego obywatela.
Prezydent może zgodzić się na redukcję wydatków na pomoc społeczną lub nie. Może
podpisać ustawę zwiększającą VAT na leki i żywność lub ją zawetować. Może
zgodzić się na podwyższenie wieku emerytalnego, redukcję zasiłków chorobowych,
brak realnej waloryzacji płac, rent i emerytur lub to zakwestionować. Może
poprzeć lub nie prywatyzację szpitali, instytutów naukowych, szkolnictwa. To
przyszły prezydent będzie w znacznej mierze decydował o tym, jak rozłożą się
koszty redukcji deficytu na poszczególne grupy społeczne: na pracowników i
pracodawców, najzamożniejszych obywateli i najniżej uposażonych, na rodziny i
osoby samotne itd.

Kto za to zapłaci

Przed drugą turą wyborów prezydenckich obaj kandydaci wystąpią dwukrotnie w
debacie przed kamerami. Warto ich zapytać, kto - według nich - i w jakim stopniu
powinien to państwo utrzymywać. Czy rozkład ciężarów podatkowych pomiędzy słabo
opłacanym pracownikiem a najwyżej uposażoną kadrą menadżerską jest poprawny? Czy
rodziny, które wychowują przyszłych obywateli - podatników, nie zasługują na
silniejsze wsparcie? Czy pracodawcy, którzy wykorzystują pracę najemną, nie
powinni także łożyć na kulejącą służbę zdrowia? Czy urzędnicy, za których
decyzje Skarb Państwa płaci miliardowe odszkodowania przed trybunałami
arbitrażowymi, nie powinni za to odpowiadać, a przynajmniej zostać usunięci poza
sferę publiczną? Takich pytań w naszym źle rządzonym państwie można by stawiać
bez liku.Warto też, aby wyborcy poznali poglądy kandydatów na temat modelu
państwa. Dotychczasowy model rozwoju, który odrzuca wspólne solidarne
współdziałanie obywateli na rzecz dobra wspólnego, sprowadzając się do
postępującej prywatyzacji wszystkich dziedzin życia i stopniowego ograniczania
środków w dyspozycji sektora publicznego, z chwilą wybuchu wielkiego kryzysu
światowego stanął pod znakiem zapytania.

Prywatne nie zawsze efektywne

Dziś rządy państw Europy Zachodniej zmuszone są nacjonalizować niewydajne
prywatne molochy bankowe, wspomagać pieniędzmi podatników prywatny przemysł
samochodowy, wprowadzać programy wsparcia dla prywatnych pracodawców, aby
utrzymać zatrudnienie... Kryzys obalił stereotyp, iż to, co prywatne, działa
zawsze efektywniej od publicznego. Przeciwnie - to właśnie prywatny sektor
finansowy przez swoje nadużycia doprowadził do globalnego załamania
gospodarczego. Dlatego coraz więcej ekonomistów przyznaje, że szereg dziedzin,
tradycyjnie utrzymywanych przez całą wspólnotę narodową - takich jak publiczna
służba zdrowia, oświata, nauka, armia, publiczne drogi, lasy, strategiczne
dziedziny infrastruktury gospodarczej - może i powinno takimi pozostać.

Małgorzata Goss