http://wyborcza.pl/magazyn/1,150174,19516585,soros-europa-na-skraju-zalamania.html

Gregor Peter Schmitz
23.01.2016 01:02

Orbán i Kaczyński budują bardzo podobne reżimy. Próbują wykorzystać mieszankę nacjonalizmu etnicznego i religijnego, aby umocnić się u władzy. Wrócić do pseudodemokracji sprzed II wojny światowej. Z George'em Sorosem* rozmawia Gregor Peter Schmitz**.

*George Soros - ur. w 1930 r. w Budapeszcie, amerykański finansista, filantrop, fundator Instytutu Społeczeństwa Otwartego i licznych fundacji, w tym Fundacji im. Stefana Batorego, uczeń Karla Poppera. W 2000 r. "Gazeta Wyborcza" wyróżniła Sorosa tytułem Człowiek Roku.

**Gregor Peter Schmitz - ur. w 1975 r., dziennikarz niemiecki, wieloletni korespondent tygodnika "Der Spiegel" w USA. W 2014 r. wydał wywiad rzekę z Sorosem "Wetten auf Europa. Warum Deutschland den Euro retten muss, um sich selbst zu retten" ("Postawić na Europę. Dlaczego Niemcy muszą uratować euro, by uratować same siebie").

Gregor Peter Schmitz: Kiedy tygodnik "Time" zamieścił na okładce zdjęcie niemieckiej kanclerz Angeli Merkel, nazwał ją kanclerzem wolnego świata. Słusznie?

George Soros: Tak. W przeszłości krytykowałem panią kanclerz i dziś nadal krytykuję jej politykę zaciskania pasa. Jednak po ataku Władimira Putina na Ukrainę stała się przywódczynią Unii Europejskiej, a więc pośrednio wolnego świata. Przedtem była utalentowanym politykiem zdolnym do odczytywania nastrojów publicznych i działania zgodnie z nimi, ale stawiając opór agresji rosyjskiej, stała się przywódcą, który nadstawił karku i sprzeciwił się przeważającym opiniom.

Być może wykazała się jeszcze większą dalekowzrocznością, gdy zorientowała się i trafnie przewidziała, że kryzys imigracyjny może potencjalnie zniszczyć Unię, najpierw poprzez spowodowanie rozpadu systemu Schengen, a w końcu poprzez podważenie podwalin wspólnego rynku. Podjęła śmiałą inicjatywę, która zmierzała do zmiany podejścia społeczeństwa [do sprawy uchodźców]. Niestety, ten plan nie został odpowiednio przygotowany. Kryzys jest daleki od rozwiązania, a jej stanowisko przywódcze - zarówno w Europie, jak i w Niemczech, nawet w jej własnej partii - jest podważane.

Angela Merkel, cesarzowa Europy


Niegdyś była bardzo ostrożna, ludzie mogli jej ufać. Ale w obliczu kryzysu imigracyjnego zadziałała impulsywnie i podjęła wielkie ryzyko. Styl jej przywództwa uległ zmianie, a to ludzi stresuje.

- To prawda, ale cieszę się z tej zmiany. Jest się czym stresować. Zgodnie z przewidywaniami pani kanclerz, Unia jest na skraju załamania. Kryzys grecki spowodował, że kierujący nią musieli nabrać biegłości w sztuce chaotycznego brnięcia przez kolejne kryzysy. Praktyka odkładania niezbędnych działań na później jest znana jako zamiatanie problemów pod dywan, chociaż lepiej opisać to zjawisko jako odbijanie piłki o ścianę - my ją odbijamy, a ona wciąż do nas wraca. Dziś Unia stawia czoło nie jednemu, ale pięciu lub sześciu kryzysom jednocześnie.

Uściślijmy: mówi pan o Grecji, Rosji, Ukrainie, o zbliżającym się referendum brytyjskim i o kryzysie imigracyjnym?

- Tak. Dodajmy do tego jeszcze zasadniczą przyczynę kryzysu imigracyjnego - konflikt w Syrii. I wpływ, jaki ataki terrorystyczne w Paryżu i w innych miejscach wywarły na europejską opinię publiczną.

Naród niemiecki jest w stanie przeciwdziałać temu, by spełniła się ponura przepowiednia kanclerz Merkel, że kryzys imigracyjny może zniszczyć Unię. Niemcy pod jej przewodnictwem osiągnęły pozycję hegemonistyczną, jednak tanim kosztem. Zwykle hegemoni muszą pilnować nie tylko swoich własnych interesów, ale też interesów tych, którzy są pod ich ochroną. Przyszedł czas, by Niemcy zdecydowali, czy chcą wziąć na siebie odpowiedzialność wynikającą z tego, że są dominującą w Europie potęgą.

Czy przywództwo kanclerz Merkel w obliczu kryzysu imigracyjnego wygląda inaczej niż podczas kryzysu euro? Czy teraz chętniej stanie się ona łaskawym hegemonem?

- Aż tak wiele nie możemy wymagać. Nie zmieniam swego krytycznego zdania o jej przywództwie podczas kryzysu euro. Na ten rodzaj przywództwa, który Merkel demonstruje dzisiaj, Europa mogła postawić znacznie wcześniej. Wielka szkoda, że gdy w 2008 r. zbankrutował bank Lehman Brothers, pani kanclerz nie była skłonna dopuścić do zakrojonych na europejską skalę działań na rzecz ratowania europejskiego systemu bankowego, bo obawiała się, że większość opinii publicznej w Niemczech będzie temu przeciwna. Gdyby usiłowała zmienić jej nastawienie zamiast jej słuchać, to dałoby się uniknąć dramatu Unii Europejskiej.

Ale nie pozostałaby na stanowisku kanclerza Niemiec przez dziesięć lat.

- Istotnie. W zaspokajaniu aspiracji szerokich grup niemieckiego społeczeństwa była bardzo dobra. Cieszyła się wsparciem zarówno tych, którzy chcieli być dobrymi Europejczykami, jak i tych, którzy pragnęli, by chroniła niemieckie interesy narodowe.

To było nie lada osiągnięcie. Niemcy wybrali ją ponownie zdecydowaną większością głosów. Jednak w sprawie kryzysu imigracyjnego odwołała się do zasad i skłonna była zaryzykować swoją pozycję przywódczą. Zasługuje to na wsparcie ze strony tych, którzy podzielają jej zasady.

Jestem bardzo czuły na tym punkcie. Moja własna historia - a przeżyłem Holokaust jako Żyd pod okupacją nazistowską - uczyniła mnie wielkim zwolennikiem wartości otwartego społeczeństwa. I sądzę, że Merkel podziela te wartości ze względu na swoją własną historię, bo dorastała w czasach komunizmu w NRD i pozostawała pod wpływem ojca pastora. To właśnie czyni ze mnie jej zwolennika, chociaż nie zgadzamy się w wielu ważnych kwestiach.

Niemcy, sanitariusz Europy


Jest pan mocno zaangażowany w promowanie zasad otwartego społeczeństwa i wspieranie zmian demokratycznych w Europie Wschodniej. Dlaczego w tym regionie tak wielka jest niechęć do uchodźców?

- Dlatego że zasady otwartego społeczeństwa nie są w nim silnie zakorzenione. Węgierski premier Viktor Orbán promuje zasady tożsamości węgierskiej i chrześcijańskiej. Łączenie tożsamości narodowej z religią to mieszanka wybuchowa. Do tego Orbán nie jest sam. W Polsce Jarosław Kaczyński podchodzi do rzeczy podobnie. Nie dorównuje inteligencją Orbánowi, ale jest za to przebiegłym politykiem - wykorzystał sprawę uchodźców jako centralny punkt swojej kampanii wyborczej. Polska jest jednym z najbardziej jednorodnych etnicznie i religijnie państw Europy. Muzułmański imigrant to w katolickiej Polsce ucieleśnienie Obcego - Kaczyński odmalował go jako diabła.

Dlaczego nowa Unia nie chce uchodĹşcĂłw


Jak pan z szerszej perspektywy ocenia sytuację polityczną w Polsce i na Węgrzech?

- Chociaż Kaczyński i Orbán bardzo się różnią, to reżimy, jakie zamierzają stworzyć, są podobne. Próbują oni, powtórzę, wykorzystać mieszankę nacjonalizmu etnicznego i religijnego, aby umocnić się u władzy. W pewnym sensie usiłują wrócić do pseudodemokracji, która panowała między I a II wojną światową na Węgrzech za admirała Horthyego i w Polsce za marszałka Piłsudskiego. Chodzi o to, by po zdobyciu władzy przechwycić niektóre demokratyczne instytucje, które są i powinny pozostać autonomiczne, niezależnie od tego, czy to będzie bank centralny, czy Trybunał Konstytucyjny. Orbán już to zrobił, Kaczyński dopiero zaczyna. Trudno będzie ich odsunąć.

Oprócz wszystkich swoich dotychczasowych problemów Niemcy będą miały też problem polski. W grupie krajów europejskich Polska jest jednym z tych, które odnoszą największe sukcesy, zarówno gospodarcze, jak i polityczne, czego nie da się powiedzieć o Węgrzech. Polska jest potrzebna Niemcom do ochrony przed Rosją. Putinowska Rosja i Polska Kaczyńskiego wrogo się do siebie odnoszą, ale jeszcze bardziej wrogo nastawione są do zasad, na których fundamencie powstała Unia Europejska.

Węgierska lekcja. Władzę partii politycznej może odebrać tylko inna partia


Co to za zasady?

- Zawsze patrzyłem na Unię jako na ucieleśnienie zasad otwartego społeczeństwa. Ćwierć wieku temu, gdy po raz pierwszy zaangażowałem się w tym regionie, Związek Radziecki upadał, rodziła się za to Unia Europejska. Co ciekawe, oba te twory z punktu widzenia zarządzania międzynarodowego stanowiły nie lada wyzwanie. ZSRR próbował zjednoczyć proletariuszy całego świata, a Unia usiłowała stworzyć model integracji regionalnej oparty na zasadach otwartego społeczeństwa.

Jak to się ma do dnia dzisiejszego?

- Związek Radziecki zastąpiła odradzająca się Rosja, a Unię zdominowały siły nacjonalizmu. Otwarte społeczeństwo, w które i ja, i Angela Merkel wierzymy ze względu na nasze biografie i do którego chcą dołączyć reformatorzy z nowej Ukrainy ze względu na swoje biografie, tak naprawdę nie istnieje. Unia miała być dobrowolnym stowarzyszeniem równych sobie podmiotów, ale kryzys euro przekształcił ją w system relacji między dłużnikami i wierzycielami, kiedy to dłużnicy mają trudności z obsługą swoich zobowiązań, a wierzyciele ustalają warunki, które dłużnicy mają spełnić. Relacje te nie są ani dobrowolne, ani oparte na równości. Kryzys imigracyjny spowodował inne pęknięcia. Dlatego samo istnienie Unii jest zagrożone.

Interesujące jest to, co pan mówi, bo pamiętam, że dwa lata temu oceniał pan kanclerz Merkel bardzo krytycznie za zbytnie zajmowanie się interesami własnego elektoratu. Dziś rzeczywiście zmieniła stanowisko w sprawie imigrantów i otworzyła syryjskim uchodźcom drzwi na oścież. To stało się dla kierujących Unią zachętą, by sformułować wspaniałomyślną w założeniach politykę azylową, zakładającą przyjmowanie przez kilka lat aż do miliona uchodźców rocznie. Uchodźcy, którzy kwalifikują się do przyjęcia, mieliby pozostać w obecnym miejscu i czekać na swoją kolej.

- Ale przecież nie mamy europejskiej polityki azylowej. Kierujący Unią muszą wziąć za to odpowiedzialność. Wskutek ich działań rosnący od roku napływ uchodźców przerodził się z dającego się kontrolować problemu w ostry kryzys polityczny. Każde państwo członkowskie egoistycznie skoncentrowało się na własnych interesach, często działając wbrew interesom innych. Spowodowało to panikę wśród osób starających się o azyl, wśród europejskich społeczeństw i w organach odpowiedzialnych za prawo i porządek. Głównymi ofiarami tego stanu rzeczy stali się potencjalni azylanci. Ale ma pan rację, pani kanclerz Merkel należy się uznanie za to, że umożliwiła stworzenie europejskiej polityki azylowej.

Unia potrzebuje wszechstronnego planu, aby móc zareagować na kryzys imigracyjny. Takiego, który znowu umożliwi skuteczne zarządzanie napływem osób starających się o azyl, aby odbywał on się w bezpieczny i uporządkowany sposób oraz w tempie zgodnym z możliwościami Europy. Plan będzie wszechstronny tylko wtedy, gdy wykroczy poza granice kontynentu. Będzie taniej i powstanie znacznie mniej zamieszania, jeżeli osoby starające się o azyl pozostaną tam, gdzie są teraz, lub w pobliżu tych miejsc.

Stworzona przeze mnie fundacja opracowała sześciopunktowy plan i ogłosiła go dokładnie w tym samym czasie, gdy Orbán wprowadził swój sześciopunktowy plan. Oba te plany są jednak diametralnie różne. Plan Orbána został stworzony w celu ochrony granic państwa przed napływem osób poszukujących azylu, nasz - aby chronić te osoby. I od tej pory nasze stanowiska wciąż są sprzeczne. Orbán oskarża mnie o próby zniszczenia narodowej kultury Węgier poprzez zalanie kraju falą uchodźców - muzułmanów. Paradoksem jest to, że według naszego planu osoby zakwalifikowane jako potrzebujące azylu pozostałyby tam, gdzie są dzisiaj. My zaś zapewnilibyśmy wyposażenie tych miejsc. To właśnie polityka Orbána skłania uchodźców do tego, by spieszyć do Europy, dopóki drzwi są jeszcze otwarte.

Cisza nad Budapesztem


Czy mógłby pan wyjaśnić ten paradoks? Dlaczego pański plan miałby powstrzymać uchodźców od zalania Europy?

- Głosimy konieczność wspólnej europejskiej polityki azylowej, która ponownie umożliwiłaby kontrolę nad europejskimi, a nie tylko państwowymi granicami i pozwoliła osobom starającym się o azyl dotrzeć do Europy w bezpieczny i uporządkowany sposób oraz w tempie zgodnym z możliwościami przyjęcia ich przez Unię. Orbán nawołuje do wykorzystania granic państwowych jako zapory przeciw imigrantom.

I kto jest górą w tym konflikcie?

- Na Węgrzech to on wygrał bezapelacyjnie. Ale co bardziej niepokojące, wygrywa też w Europie - walcząc o europejskie przywództwo, rzucił wyzwanie Angeli Merkel. We wrześniu 2015 r. rozpoczął kampanię podczas konferencji partyjnej CSU (siostrzanej partii kierowanej przez Merkel CDU), i to w zmowie z Horstem Seehoferem, przewodniczącym tej partii. To bardzo realne wyzwanie, atak na wartości i zasady, na których oparta jest Unia. Orbán atakuje od wewnątrz, Putin od zewnątrz. Obaj usiłują usunąć podporządkowanie suwerenności narodowej ponadnarodowemu porządkowi europejskiemu.

Putin idzie dalej: chce zastąpić rządy prawa rządami siły. Obaj wracają do przeszłości. Na szczęście kanclerz Merkel poważnie potraktowała to wyzwanie. Podejmuje walkę, a ja wspieram ją nie tylko słowami. Moje fundacje nie angażują się jedynie w jej obronę; próbują prowadzić konkretne pozytywne działania. W 2013 r. założyliśmy w Grecji fundację pod nazwą Solidarity Now, bo byliśmy pewni, że zubożała Grecja będzie miała trudności z opieką nad wielką liczbą uchodźców, którzy tam utknęli.

Skąd pieniądze na realizację pana planu?

- Unia nie mogłaby sfinansować takich wydatków z bieżącego budżetu. Mogłaby jednak zebrać środki poprzez emisję obligacji długoterminowych, czyniąc użytek ze swego niewykorzystanego w znacznym stopniu ratingu na poziomie AAA. Ciężar obsługi obligacji mógłby zostać równomiernie rozłożony na państwa członkowskie przyjmujące uchodźców i na te, które tego odmawiają lub nakładają specjalne obostrzenia. Zbyteczne dodawać, że w tej kwestii różnimy się z kanclerz Merkel.

Wycofał się pan z prowadzenia funduszu hedgingowego i poświęca pan całą energię swoim fundacjom. Jakie są pana główne projekty?

- Jest ich zbyt wiele, bym mógł je wyliczyć. Jesteśmy zaangażowani w rozwiązywanie większości palących światowych kwestii politycznych i społecznych. Wymienię Institute for New Economic Thinking (INET) i Central European University (CEU), bo mamy do czynienia z rewolucją w naukach społecznych, w którą jestem głęboko zaangażowany osobiście i poprzez swoje fundacje. Nauki przyrodnicze pomogły ludzkości w uzyskaniu kontroli nad siłami natury, ale nasza zdolność do zarządzania samymi sobą nie całkiem nadąża za tego rodzaju osiągnięciami. Jesteśmy w stanie zniszczyć naszą cywilizację - i jesteśmy na dobrej ku temu drodze.

Maluje pan ponury obraz przyszłości.

- Celowo przejaskrawiam. Uznanie, że problem istnieje, jest zachętą do zrobienia czegoś, by mu zaradzić. To główna lekcja płynąca z mojego własnego doświadczenia. W 1944 r., gdy naziści okupowali Węgry, prawdopodobnie bym nie przeżył, gdyby nie mój ojciec, który załatwił fałszywe dokumenty tożsamości dla naszej rodziny (i wielu innych). Nauczył mnie, że lepiej stawić czoło brutalnej rzeczywistości, niż przymykać na nią oczy. Kiedy jest się świadomym niebezpieczeństw, szanse na przeżycie są większe, jeśli się podejmuje ryzyko, niż gdy się pokornie podąża za tłumem. I właśnie dlatego ćwiczyłem umiejętność dostrzegania ciemnej strony rzeczywistości. Dobrze mi to służyło na rynkach finansowych i teraz jest moim drogowskazem w świecie filantropii politycznej. I nie poddaję się, o ile tylko mogę znaleźć zwycięską strategię, jakkolwiek słaba by ona była. Kto nie ryzykuje, ten nie wygrywa. Zawsze jest jakieś wyjście.

Jaka jest zatem pańska zwycięska strategia dla Grecji?

- Nie mam żadnej. Grecję od początku potraktowano źle. Gdy pod koniec 2009 r. grecki kryzys w końcu wybuchnął, Unia pod niemiecką prezydencją pospieszyła na pomoc, nakładając odsetki karne od oferowanych przez siebie pożyczek. I to właśnie sprawiło, że greckie zadłużenie stało się niespłacalne. A w ostatnich negocjacjach popełniła te same błędy. Chciała ukarać premiera Alexisa Tsiprasa, a zwłaszcza jego ministra finansów Janisa Warufakisa, jednocześnie nie mając innego wyboru, jak tylko uniknąć greckiej niewypłacalności. Dlatego postawiła warunki, które pchną Grecję w jeszcze głębszą zapaść.

Aleksis Tsipras. Czerwony urządza nam Europę


Czy Grecja to ciekawy kraj dla inwestorĂłw prywatnych?

- Nie, dopóki należy do strefy euro. Zachowując euro, na pewno nigdy nie rozkwitnie, bo kurs wymiany jest za wysoki, aby mogła być konkurencyjna.

Na ile niepokoi pana to, że Zjednoczone Królestwo, ważny członek Unii, rozważa jej opuszczenie w środku tych wszystkich kryzysów?

- Bardzo. Jestem przekonany, że Wielka Brytania powinna zostać w Europie nie tylko ze względów ekonomicznych, ale zwłaszcza politycznych. Unia bez Zjednoczonego Królestwa byłaby dużo słabsza.

Ale badania pokazują, że większość Brytyjczyków jest za wyjściem z Unii.

- Kampania na rzecz opuszczenia Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię była prowadzona tak, by celowo wprowadzić społeczeństwo w błąd. Dziś ten kraj ma najlepsze, na ile to możliwe, stosunki z Europą. Ma dostęp do wspólnego rynku, na który trafia prawie połowa eksportu brytyjskiego, a nie ponosi obciążeń z tytułu przyłączenia się do strefy euro.

Dlaczego brytyjska społeczność biznesowa nie nagłaśnia bardziej minusów wystąpienia z Unii?

- Zarządy korporacji wielonarodowych, które zbudowały swoje zdolności produkcyjne w Wielkiej Brytanii i wykorzystały ją jako bramę prowadzącą do wspólnego rynku, nie są chętne do składania oświadczeń publicznych, w których sprzeciwiłyby się opuszczeniu przez Wielką Brytanię Unii, bo chcą uniknąć udziału w debatach politycznych, w których ich klienci mają rozbieżne poglądy. Ale jeśli zapytać o to członków tych zarządów prywatnie, tak jak ja zrobiłem, to z chęcią się za tym opowiedzą.

W kampanii na rzecz Brexitu usiłowano przekonać Brytyjczyków, że bezpieczniej będzie zrezygnować ze wspólnego rynku, niż być jego częścią. Kampania toczyła się bez ograniczeń, gdyż rząd chciał sprawić wrażenie, że czeka na najkorzystniejszą ofertę.

Przez długi czas Europa i świat mogły liczyć na Chiny jako machinę napędzającą wzrost i kredyty.

- Historycznie Chiny są wciąż najważniejszym krajem. Mają ciągle ogromne ilości rezerw walut obcych.

I to ochroni ten kraj?

- Chiny gwałtownie wyczerpują te rezerwy. Cieszą się także niewiarygodnie wielkim kredytem zaufania wśród swoich obywateli: wielu ludzi nie rozumie, w jaki sposób działa chiński reżim, ale wierzą, że władza, która zdołała pokonać tak wiele trudności, doskonale wie, co robi. Jednak ten kredyt ulega wyczerpaniu w zastraszająco szybkim tempie, ponieważ przywódcy popełnili wiele błędów. Prezydent Xi Jinping może kontynuować swoją obecną politykę mniej więcej przez kolejne trzy lata, ale w tym czasie Chiny wywrą negatywny wpływ na resztę świata poprzez wzmocnienie tendencji deflacyjnych, które już dominują. Chiny są dziś odpowiedzialne za większą część gospodarki światowej niż kiedykolwiek wcześniej, a problemy przed nimi stojące nigdy nie były trudniejsze do wyeliminowania niż dzisiaj.

Czy prezydent Xi sobie z tym poradzi?

- W podejściu Xi kryje się fundamentalna słabość. Przejął on bezpośrednią kontrolę nad gospodarką i bezpieczeństwem. Dla świata i Chin byłoby dużo lepiej, gdyby odniósł sukces, stosując rozwiązania rynkowe. Ale nie można stosować takich rozwiązań bez pewnych zmian politycznych. Nie można zwalczać korupcji bez niezależnych mediów. A to właśnie jest to, na co Xi nie chce pozwolić. W tej kwestii bliższy jest putinowskiej Rosji niż naszym ideałom otwartego społeczeństwa.

Jak pan ocenia sytuację na Ukrainie?

- Ukraina dokonała czegoś prawie niewiarygodnego, bo przetrwała dwa lata, stawiając czoło tylu wrogom. Potrzebuje jednak zdecydowanie większego wsparcia z zewnątrz, bo jest wyczerpana. Trzymając Ukrainę na krótkiej smyczy finansowej, Europa powtarza błąd, jaki popełniła w stosunku do Grecji.

Stara Ukraina miała wiele wspólnego ze starą Grecją - była zdominowana przez oligarchów, a służby cywilne były obsadzone ludźmi, którzy zamiast służyć innym, wykorzystywali swoje stanowiska. Ale istnieje nowa Ukraina, która pragnie być przeciwieństwem starej. Przyjęła ostatnio budżet na rok 2016, który spełnia warunki nałożone przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Teraz pora na to, by dać nowej Ukrainie szansę na dodatkową pomoc finansową, której potrzebuje ona, by dokonać radykalnych reform. Pozwoliłoby to jej nie tylko przetrwać, ale też stać się atrakcyjnym miejscem dla inwestorów. Dopuszczenie do tego, by nowa Ukraina znowu stała się tą starą, byłoby strzałem w stopę, ponieważ ta nowa jest jednym z najcenniejszych atutów, jakie posiada Europa - bo stawia opór agresji rosyjskiej i ożywia na nowo ducha solidarności, który cechował Unię na początku jej istnienia.

Wielu krytykuje prezydenta Baracka Obamę za to, że jest zbyt miękki wobec Rosji.

- I mają rację. Putin jest doskonałym taktykiem - zaangażował się w konflikt syryjski, bo widział, że to okazja, by poprawić pozycję Rosji w świecie. Był gotów wywierać nacisk dopóty, dopóki nie napotkałby poważnego oporu. Prezydent Obama powinien był przeciwstawić mu się wcześniej. Gdyby ustanowił strefę zakazu lotów nad Syrią w momencie, kiedy Rosja zaczęła dostarczać sprzęt wojskowy na wielką skalę [prezydentowi Asadowi], byłaby ona zmuszona do respektowania tej decyzji. Ale Obama chciał uniknąć ryzyka bezpośredniej konfrontacji militarnej z Rosją. Dlatego też Rosja zainstalowała pociski przeciwlotnicze, a Ameryka musiała podzielić się z nią kontrolowaniem syryjskiego nieba. Można by powiedzieć, że poprzez zestrzelenie rosyjskiego myśliwca prezydent Turcji Recep Erdogan oddał Obamie przysługę. Putin musiał sobie uświadomić, że jego przygoda militarna spotkała się z poważnym oporem, i dziś, jak się zdaje, jest gotowy do rozwiązań politycznych, co jest obiecujące.

Jest jeszcze ISIS i ataki terrorystyczne, które grożą osłabieniem wartości i zasad naszej cywilizacji. Terroryści chcą przekonać młodzież muzułmańską, że nie ma alternatywy dla terroryzmu, a jeżeli będziemy słuchali osób pokroju Donalda Trumpa, to umożliwimy terroryzmowi zwycięstwo.

Donald Trump. Mister America


Nie mogę się powstrzymać od tego pytania: zna pan Donalda Trumpa?

- Wiele lat temu Trump chciał, żebym został głównym najemcą w jednym z jego pierwszych gmachów. Powiedział: "Chcę, żeby pan wszedł do budynku. Sam pan powie, ile chce pan płacić". Odpowiedziałem: "Obawiam się, że nie mogę sobie na to pozwolić". I odmówiłem mu.

Wywiad ukazał się w "The New York Review of Books" w wydaniu datowanym na 11 lutego 2016 r.

--
General Skalski o zydach w UB :

"Rozanski, Zyd, kanalia najgorszego gatunku, razem z Brystigerowa, Fejginami, to wszystko (...) nie byli ludzie."

prof. PAN Krzysztof Jasiewicz o zydach :

"Zydow gubi brak umiaru we wszystkim i przekonanie, ze sa narodem
wybranym. Czuja sie oni upowaznieni do interpretowania wszystkiego,
takze doktryny katolickiej. Cokolwiek bysmy zrobili, i tak bedzie
poddane ich krytyce - za malo, ze zle, ze zbyt malo ofiarnie. W moim
najglebszym przekonaniu szkoda czasu na dialog z Zydami, bo on do
niczego nie prowadzi... Ludzi, ktorzy uzywają slow 'antysemita',
'antysemicki', nalezy traktowac jak ludzi niegodnych debaty, ktorzy
usiluja niszczyc innych, gdy brakuje argumentow merytorycznych. To oni
tworza mowe nienawisci".