Wielki biznes III RP wywodzi się ze służb specjalnych PRL-u. Jan Wejchert, Roman Karkosik, Leszek Czarnecki, Zbigniew Niemczycki, Jerzy
Starak, Ireneusz Sekuła, Henryk Kulczyk, Kazimierz Pazgan. Wspólnym
mianownikiem dla tych nazwisk jest nie tylko to, że byli lub są wielkimi
rekinami biznesu. To również znajdujące się w Instytucie Pamięci Narodowej
dokumenty, według których zostali oni zarejestrowani jako tajni
współpracownicy służb specjalnych PRL‑u

Wielki biznes III RP wywodzi się ze służb specjalnych PRL-u.
Najpokaźniejsze dziś fortuny rodziły się wtedy pod kontrolą komunistycznego
reżimu. Czołówka postaci biznesu z tamtych lat tworzy dziś zwarty,
zamknięty krąg rozgrywający karty w polskim biznesie.

Jedyną rotację w tym gronie wymusza naturalna potrzeba zmiany pokoleniowej.
Biznesmeni zaczynający w PRL przekazują dziś pałeczkę swoim dzieciom.
Przypomnienie o tym wywołuje agresywną reakcję. Nie inaczej było po słowach
Jarosława Kaczyńskiego o tym, że biznes jest przystanią ludzi z PRL. Prezes
PiS mówił w wywiadzie udzielonym w czasie trwającego Forum Ekonomicznego w
Krynicy, Ĺźe po 1989 r. mechanizm selekcji negatywnej, charakterystyczny dla
komunizmu, przeniósł się do biznesu.

W reakcji na to z ostrą krytyką ruszyli politycy koalicji i wtórujący im
dziennikarze, przeważnie z owym biznesem powiązani. Szef klubu PO w sejmie
Rafał Grupiński stwierdził, że Jarosław Kaczyński wraca do swoich obsesji.
W podobnym tonie wypowiedział się sekretarz klubu PO Paweł Olszewski.
Tomasz Sekielski (wieloletni dziennikarz TVN, obecnie TVP) w TOK FM
pointował wypowiedzi Kaczyńskiego z „Rz”, mówiąc: „Boże, miej nas w opiece.
Nadchodzi kolejna rewolucja moralna”.

Krytycy surowej oceny realiów biznesowych III RP próbują pomijać fakt, że
przepustki do biznesu były rozdane już na samym starcie transformacji.
Róşne branşe, podobna rejestracja

Przez całe lata wiedza o rejestracji poszczególnych osób była dostępna dla
wąskiego kręgu osób, a jej ujawnienie możliwe po otwarciu archiwów
Instytutu Pamięci Narodowej.

Według znajdujących się w IPN dokumentów Jan Wejchert, twórca ITI, a
później telewizji TVN, został zarejestrowany jako pozyskany na zasadzie
dobrowolności tajny współpracownik o pseudonimie „Konarski”. Według zapisów
ewidencyjnych rejestracja miała miejsce 15 marca 1976 r.

Z kolei Mariusza Waltera, współwłaściciela TVN, w 1983 r. ówczesny rzecznik
rządu PRL Jerzy Urban polecał szefowi MSW gen. Czesławowi Kiszczakowi jako
pracownika specjalnego pionu propagandowego, który miał powstać w MSW. Tę
historię ujawnił historyk z IPN Grzegorz Majchrzak w artykule pt.
„Towarzysz Urban proponuje”, zamieszczonym w „Biuletynie IPN” z
listopada–grudnia 2006 r. W publikowanym tam poufnym liście do Kiszczaka z
22 lutego 1983 r. rzecznik rządu proponuje utworzenie w MSW odrębnego pionu
służby propagandowej, którego celem miałoby być m.in. „programowanie i
realizacja czarnej propagandy” oraz „prowadzenie przemyślanej, zręcznej i
stałej kampanii na rzecz zmiany obrazu SB, MO i ZOMO w społeczeństwie i
inicjowanie akcji tych służb dla ocieplenia ich wizerunku”. Według Urbana,
miałoby to być realizowane m.in. przez „tworzenie własnych programów
telewizyjnych, radiowych i reportaĹźy pisanych, a takĹźe kompletowanie
dokumentacji, którą następnie wykorzystywaliby dziennikarze pracujący w
odpowiednich środkach masowego przekazu”. Zdaniem rzecznika rządu PRL,
Walter to „najzdolniejszy w ogóle redaktor telewizyjny w Polsce”, który
„przedstawia tow. Mieczysławowi Rakowskiemu i mnie sporo interesujących
koncepcji ogĂłlnopolitycznych  i propagandowych”. Urban przypominał, Ĺźe
Walter został pozytywnie zweryfikowany w stanie wojennym w 1982 r., ale
„sam usunął się z TV, mając dość nękania go”. Według Urbana, „sprawę zna
gen. Wojciech Jaruzelski; dwukrotnie polecał przyjąć go na powrót do TV.
Popiera ten zamysł także Rakowski”, ale „Walter zwleka z decyzją powrotu,
żądając satysfakcji i pognębienia jego wrogów”. Urban dodał, że Walter „na
razie pracuje w firmie polonijnej, gdzie robią wideokasety, nie jest tą
pracą usatysfakcjonowany”.

Według Urbana, Walter („wielki talent i wulkan energii”) był więc „do
wzięcia”. Zarazem rzecznik ostrzegał, że „wkrótce będzie za późno, bo ma
otrzymać wysokie stanowisko w TV, jak tam mu się oczyści przedpole”. Na
koniec Urban tak określił Waltera: „Oczywiście członek PZPR, ale raczej
profesjonalista niż polityk”.

W grupie rekinów finansowych III RP znalazł się Jerzy Starak, właściciel
m.in. Polfy i Polpharmy. Według znajdujących się w IPN dokumentów, 18
kwietnia 1980 r. podpisał on zobowiązanie: „Jako lojalny obywatel
zobowiązuję się dobrowolnie poinformować pracowników Służby Bezpieczeństwa
PRL o wszelkich negatywnych faktach i zjawiskach godzących w żywotne
interesy PRL i zachowam ten fakt w tajemnicy przed osobami trzecimi”.
Komunistyczna bezpieka miała go zarejestrować jako tajnego współpracownika
„SJ”, a ostatni zapis pochodzi z 1990 r.

Z kolei Roman Karkosik (5. miejsce na liście najbogatszych Polaków według
tygodnika „Wprost”) według dokumentów IPN został zarejestrowany jako tajny
współpracownik I departamentu o pseudonimie „Paweł” 22 czerwca 1984 r. –
był wówczas kierownikiem baru gastronomicznego „Uniwersal”.

Według dokumentów komunistycznej bezpieki jej tajnym współpracownikiem był
Leszek Czarnecki, obecnie właściciel m.in. Getin Banku. W dokumentach
znajdują się podpisane przez niego zobowiązanie do współpracy oraz
informacje o przekazywaniu mu pieniędzy przez bezpiekę.
Ormowiec blogerem portalu Lisa

Według dokumentów wieloletnim współpracownikiem wojskowej bezpieki był też
Ireneusz Sekuła, polityk SLD i biznesmen, który zginął tragicznie. Według
prokuratury zmarł na skutek obrażeń poniesionych w zamachu samobójczym,
strzelając do siebie trzy razy. Ireneusz Sekuła, członek PZPR, został
zarejestrowany przez Agenturalny Wywiad Wojskowy (AWO) – tajną komórkę
wywiadowczą, która wchodziła w skład Zarządu II Sztabu Generalnego (wywiad
wojskowy PRL) – jako wywiadowca o pseudonimie „Artur”. W maju 1969 r.
podpisał deklarację współpracy ze Specjalnymi Jednostkami Rozpoznawczymi
LWP. W 1982 r. „Artur” został przekwalifikowany na TK – telefon
konspiracyjny. W nazewnictwie wywiadu wojskowego była to osoba, dzięki
której nawiązywano błyskawiczny kontakt z przebywającymi za granicą
żołnierzami Zarządu II Sztabu Generalnego, jego współpracownikami oraz
rezydentami. „Ostatnie spotkanie z TK ps. »Artur« odbyło się w 1982 r. Od
tego momentu nie podejmowano dalszych kontaktów. Obecnie pełni funkcję
wicepremiera. W tej sytuacji nie planuje się aktualnie wykorzystania
»Artura« do realizacji zadań wywiadowczych. Po uzgodnieniu z szefem PO
[Pionu Operacyjnego – red.] płk. Henrykiem Dunalem w dniu 1989.06.20
zdecydowano nie rezygnować definitywnie z jego wykorzystania. »Artur« może
być wykorzystany w dalszej perspektywie do realizacji ewentualnych zadań
zabezpieczających potrzeby funkcjonowania Zarządu II” – napisał kapitan
Zbigniew Rosiak w czerwcu 1989 r.

Krezusi i prominenci z PRL nie mieli konkurencji. Esencjonalnie wyraził to
z porażającą szczerością jeden z takich graczy – Jerzy Mazgaj, dziś
właściciel sieci delikatesów Alma. Już w 1989 r. postawił on przy
krakowskim rynku pierwszy butik z ekskluzywnymi towarami. – Ja po prostu
miałem dużo wolnej gotówki i mogłem ją natychmiast zainwestować – wyjaśnił
z obezwładniającą szczerością okoliczności, w których realizował dążenie do
liczonego już w setkach milionów złotych bogactwa i pewnego miejsca w setce
najbogatszych mieszkańców kraju. Gdy wprowadzono stan wojenny, Mazgaj był
rezydentem Orbisu w Indiach. Podróżował po krajach Azji i dorabiał handlem.
Nie wspomina ani słowem o swojej działalności politycznej, jaką prowadził w
drugiej połowie lat 80. Nie wystarcza mu aktywność w Towarzystwie Przyjaźni
Polsko-Radzieckiej i ZSMP. W 1988 r. wstąpił jeszcze do ORMO.

Mazgaj ma dziś po swojej stronie wieloletnią przyjaźń ks. Kazimierza Sowy,
Grzegorza Hajdarowicza czy Zbigniewa Ćwiąkalskiego. Działa w sektorze
towarów luksusowych. Reprezentuje w Polsce markę Hugo Boss, firmę, która w
czasie wojny szyła mundury dla SS, SA i Wehrmachtu. Udziela się też
społecznie – jako obrońca mniejszości seksualnych na blogu w portalu opinii
uruchomionym przez Tomasza Lisa.
Zamknięty krąg biznesu

Czas narodzin wielu dzisiejszych fortun to końcówka lat 70., gdy w systemie
prawnym PRL przewidziano istnienie przedsiębiorstw z zagranicznym
kapitałem. Wraz z wprowadzeniem stanu wojennego przez juntę Wojciecha
Jaruzelskiego i nałożeniem restrykcji handlowych na PRL przez Zachód napływ
takiego kapitału zyskał dla komunistycznej władzy jeszcze większe
znaczenie. W 1982 r., jak napisał Sławomir Cenckiewicz w książce „Długie
ramię Moskwy”, jedna z komórek wywiadu wojskowego PRL proponowała
stworzenie jego ekspozytury w krajach Zachodu za przykładem sowieckiego
GRU. Działały one oficjalnie jako przedsiębiorstwa handlowe produkcyjne i
usługowe. Również w 1982 r. weszła w życie ustawa ułatwiająca działalność
firmom polonijnym. Do kontroli wszystkich takich przedsiębiorstw w PRL
władze powołały Polsko-Polonijną Izbę Handlową Inter-Polcom. Nazwiska
przedsiębiorców tam zrzeszonych pokrywają się z tymi z listy najbogatszych
PolakĂłw.

W zakładaniu firm polonijnych w latach 80. uczestniczyła niemal cała
późniejsza czołówka biznesu III RP, m.in. Ryszard Krauze, Jerzy Starak,
Piotr Buchner, Zbigniew Niemczycki, Jan Wejchert. We władzach Izby byli w
latach 80. Jan i Henryk Kulczykowie, Jan Wejchert, Kazimierz Pazgan i wielu
innych.

Czym była owa izba, w artykule Piotra Lisiewicza w „Nowym Państwie”
wyjaśniał poznański biznesmen Romuald Szperliński, w PRL właściciel firmy
polonijnej Introl. Na pytanie o zobowiązania do współpracy przedsiębiorców
Izby wobec SB odparł: – Wszyscy je podpisywaliśmy, ale później różnie
wyglądało w praktyce.

Szperliński przypomniał o przywilejach właścicieli firm polonijnych, w tym
o paszportach otrzymywanych na stałe, bez konieczności zwrotu ich po
powrocie z zagranicy, co było obowiązkiem szarych obywateli PRL. – W
Inter-Polcomie wszyscy byli ze służb bezpieczeństwa, cały zarząd to były
służby – potwierdził w rozmowie z nami Kazimierz Pazgan, jeden z
najbogatszych Polaków, właściciel grupy Konspol. Sam przy tym zaprzecza, by
był tajnym współpracownikiem.

Fortuny dziedziczone są często przez następne pokolenia, o czym przekonuje
nas Jan Kulczyk, dziś najbogatszy Polak, wówczas wiceprezes oddziału
zachodniego Inter-Polcom i współwłaściciel firmy Interkulpol.
Grunt to rodzinka

– Mam to szczęście, że jestem kolejną generacją związaną z
przedsiębiorczością – mówił Jan Kulczyk w jednym z wywiadów telewizyjnych.
Tymczasem jego ojciec Henryk Kulczyk, oprócz działalności przedsiębiorcy,
według dokumentów służb specjalnych PRL został zarejestrowany przez SB w
1961 r., a w latach 70. przekazany na nieformalny kontakt Departamentu I
MSW. Czołowi dziś w Polsce biznesmeni, jak Jan Kulczyk, przywiązują dużą
wagę do znajomości z politykami wywodzącymi się z minionego systemu bądź
uznanymi obecnie za postaci wpływowe. Znana jest zażyłość Kulczyka z
politykami lewicy, w tym z Aleksandrem Kwaśniewskim. Krezus włączył
Kwaśniewskiego do rady honorowej swojej spółki Kulczyk Investments i płaci
mu za uczestnictwo w jej gronie.

Znajomość z niedoszłym magistrem eksponuje wielu innych najbogatszych
PolakĂłw, w tym Zbigniew Niemczycki, ktĂłry sam przyznaje, Ĺźe jest
zaprzyjaźniony z Aleksandrem Kwaśniewskim i jego żoną.

Zbigniew Niemczycki, według akt IPN, był w PRL zarejestrowany od 1972 r.
przez SB jako TW ps. „Jarek”. Zdjęto go z ewidencji kontrwywiadu w
październiku 1982 r. Akta sprawy przekazano do Wydziału II wywiadu MSW.
Pozyskano go na zasadzie dobrowolności w 1972 r. do zagadnienia
dziennikarze i studenci do sprawy o krypt. „Mendoza”. Materiały przesłano
do Departamentu I MSW w październiku 1982 r. W 1989 r. pojawia się
informacja, Ĺźe Niemczycki zarejestrowany jest przez wywiad MSW. Z karty z
1990 r. wynika, Ĺźe tym razem jako rozpracowanie operacyjne o krypt.
„Jarex”. Akta sprawy zostały zniszczone. – Nie potwierdzam, bym
kiedykolwiek był tajnym współpracownikiem SB – odniósł się do tego w
rozmowie z nami Niemczycki. – Nie kontaktowałem się z oficerami
kontrwywiadu. To sprawa w ogóle mi nieznana – powiedział. Jako konferansjer
na imprezach artystycznych znał świat dziennikarski. – Miałem też do
czynienia z urzędnikami państwowymi w MSZ, Ministerstwie Gospodarki –
wyjaśnił. – To, że musiałem być włączony w działania bezpieki, to pewne.
Byłoby dziwne, gdyby to nie miało miejsca – mówił.

Nie zainteresował się jednak materiałami IPN na swój temat. Zapytaliśmy
miliardera o polityczne sympatie po stronie partii postkomunistycznej. –
Wspieram Platformę. Sympatyzuję z tą partią otwarcie, nie kryję tego –
mówił. Nie przeszkadza mu to jednak pojawić się na ślubie córki b.
prezydenta postkomunisty. Wspieranie PO nie koliduje z udzielaniem się
politykom SLD. Kwaśniewski, który w minionym roku wcześniej narzekał na
zbyt niską prezydencką emeryturę, krótko potem spędzał urlop na luksusowym
jachcie Niemczyckiego na Lazurowym WybrzeĹźu.
Kurczaki na propagandowej wojnie

Politykom lewicy sprzyja też twórca i właściciel Grupy Konspol Kazimierz
Pazgan. Jak sam twierdzi, jest „bardzo dobrym przyjacielem” byłego szefa
Sojuszu JĂłzefa Oleksego. W minionych wyborach prezydenckich w trakcie
kampanii prezydenckiej trzy lata temu wspierał z kolei Andrzeja
Olechowskiego, występując u jego boku w roli doradcy kandydata na
prezydenta.

Pazgan był zarejestrowany przez bezpiekę jako TW „Docent” – pozyskany
według akt IPN w 1981 r. przez Wydział IV SB w Nowym Sączu. Współpracę
zakończono w 1985 r. Ze względu na zaufanie do TW kolejne rozmowy odbywały
się w mieszkaniu prywatnym „Docenta”. Nie pobierano od niego zobowiązania,
bo taka propozycja „mogłaby tylko popsuć dobrze funkcjonującą współpracę” –
zapisał oficer prowadzący.

„Docent”, według akt IPN, pozyskiwał informacje o hodowcach niezadowolonych
z instytucji państwowych i władzy. W styczniu i lutym 1982 r. TW
relacjonował nastawienie weterynarza  z Kamionki Wielkiej do
zdelegalizowanego związku zawodowego „Solidarność”.

Oficer prowadzący nagrodził TW za rzeczowe doniesienia, przekazując mu od
SB kufel, gdyż „Docent” takie przedmioty kolekcjonował. Udzielono też
pomocy w sprawach paszportowych jego szwagrowi. Pazgan był wówczas prezesem
Wojewódzkiego Związku Hodowców i Producentów Drobiu. W 1982 r. już jako TW
zarejestrowany przez SB założył firmę Konspol.

W 1982 r., kiedy hodowcy zastanawiali się nad likwidacją ferm z braku nie
tylko paszy, ale i wszelkich produktów, Pazgan finalizował rozmowy nad
rozpoczęciem budowy przetwórni mięsa drobiowego. Koszt budowy wyceniono na
100 mln zł.

TW miał też zadanie od SB ustalania kontaktów konkretnych osób, m.in. ks.
Trytka, z ludźmi spoza gminy, a także treści jego rozmów z rolnikami. Agent
miał też donosić, co mówią oni na temat kazań księdza.

W 1983 r. TW przekazał, że „na terenie gminy Kamionka brak jest
zainteresowania przyjazdem papieża [Jana Pawła II – red.] do Polski, (…)
»ludzi bardziej interesuje ustawa o rolnictwie«. »Mówi się jednak z obawą o
tej wizycie, albowiem ludzie spodziewają się zamieszek prowokowanych przez
podziemie ’S’«” – przekazał „Docent”. – Ks. Trytek to do dnia dzisiejszego
przyjaciel mojej rodziny. Nie mogłem na niego powiedzieć złego słowa, byłem
po jego stronie – mówi nam Pazgan. – To absolutnie nieprawdziwe informacje.
Totalne bajki. Ja byłem w tym czasie najbardziej inwigilowany – stwierdza,
pytany o akta SB.

Twierdzi, że należał do Inter-Polcomu, bo musiał. – W Izbie wszystkie
władze, cały zarząd, to były służby bezpieczeństwa. Państwo kontrolowało te
wszystkie przedsiębiorstwa polonijne – mówił nam Pazgan.
Pełni wartości

Biznesmeni wywodzący się z czasów PRL chcą określać każdą sferę biznesowego
świata. Także sferę tzw. wartości. Występujący w latach poprzednich na
liście najbogatszych Polaków Konrad Jaskóła związany przez wiele lat z
Petrochemią, później Polimeksem-Mostostal, jest obecnie dyrektorem w spółce
Lotos.

Niedawno ukazała się jego książka „Lider. Rola wartości”, przedstawiająca
go jako wierzącego patriotę. Poświadczenia za niego wystawiają jeden z
biskupów oraz znajomy ksiądz menedżera. Hierarcha wypowiadając się o
Jaskóle, podkreśla, jak wiele ich łączy. Dodaje, że Jaskóle nieobce jest
pojęcie etyki w biznesie. Kilka kartek dalej we wspomnianej książce Jaskóła
chwali za znawstwo ekonomii Andrzeja Olechowskiego, Marka Belkę i Leszka
Balcerowicza.

Jaskóła, pomimo zaszłości z PRL, nie musi dziś troszczyć się o wizerunek
medialny. Przedstawiany jest najczęściej jako wybitny menedżer. Tymczasem
według akt IPN od kwietnia 1980 r. był on zarejestrowany przez SB jako
konsultant o ps. „Karol”. Jego sprawę prowadził Wydział III A KWMO w
Płocku. Materiały zniszczono, nie zostawiając śladów daty i protokołu
zniszczenia.

Jaskóła, człowiek z nomenklatury komunistycznej, bez problemu wkroczył
płynnie z listy prominentów PRL na listę najbogatszych Polaków. W stanie
wojennym udzielał się w strukturach partyjnych – działał m.in. w Komitecie
Miejskim PZPR. W tych latach był dyrektorem ds. produkcji w Petrochemii
(wówczas MZRiP). Kilka miesięcy po wprowadzeniu stanu wojennego Jaskółę
wysłano na kontrakt do Nowopołocka w ZSRS.

Mimo wielu prób nie udało nam się skontaktować z Konradem Jaskółą, podobnie
jak wymienianym wcześniej Jerzym Mazgajem.

Po 1989 r. czołowymi ekspertami  i praktykami gospodarki kapitalistycznej
zostały ustanowione te same postaci, które przed tą datą służyły aparatowi
komunistycznego państwa, hołdowały ekonomii marksistowskiej. Przegranymi są
natomiast ci, którzy nie godzili się na socjalistyczne porządki w
gospodarce i dążyli do ich obalenia.