Skandal Watergate doprowadził do jedynej w dziejach dymisji prezydenta  StanĂłw Zjednoczonych i do systemowych zmian w Ameryce. Wzrosła  niezaleĹźność i potęga IV władzy – mediĂłw – mimo Ĺźe ich walka z prĂłbami  cenzury róşnego rodzaju nie zakończyła się i nie zakończy się nigdy, a  od wybuchu „wojny z terrorem” 11 września 2001 roku media stały się – i  do dziś są – przedmiotem naciskĂłw mocniejszych, niĹź kiedykolwiek  wcześniej. Wynikiem Watergate jest takĹźe wprowadzenie systemu ścisłego  cywilnego nadzoru nad słuĹźbami specjalnymi, ktĂłry z czasem stał się  standardem w państwach NATO i wielu innych demokratycznych. Lecz  najpierw Amerykanie i obserwatorzy z reszty świata poznali trzy lekcje  rzeczywistości: dwie przeraĹźające i jedną budującą.

Lekcja pierwsza: psucie państwa przez politykĂłw potrafi przekracza  wszelkie granice – włącznie z granicami ludzkiej wyobraĹşni – nawet w  krajach o nieprzerwanym od wielu pokoleń dziedzictwie demokracji. Czy  wybrany demokratycznie prezydent państwa moĹźe popełniać przestępstwa tak  ciężkie, jak wykorzystywanie słuĹźb specjalnych do walki z opozycją  polityczną i mediami? Richard Nixon udowodnił, Ĺźe moĹźe. Polecenia  łamanie prawa i etyki wydawał wysokim urzędnikom państwowym w Gabinecie  Owalnym Białego Domu. Przestępcze narady nagrywał z poczuciem pełnej i  trwałej bezkarności. Czy jednym z głównych uczestnikĂłw zmowy  przestępczej moĹźe być minister sprawiedliwości – prokurator generalny?  MoĹźe, jak wykazał John Mitchell, zatwierdzony na to podwĂłjne stanowisko  przez demokratycznie wybrany Senat USA. Później spędził 19 miesięcy w  więzieniu. W tym świetle mniej dziwi, Ĺźe do grupy przestępczej naleĹźeli  rĂłwnieĹź szef kancelarii prezydenta Harry Haldeman – potem 18 miesięcy w  celi – i przewodniczący komitetu wyborczego do reelekcji prezydenta Jeb  Magruder – tylko 7 miesięcy więzienia dzięki współpracy z prokuraturą.  Oraz wielu innych politykĂłw i urzędnikĂłw.

Druga lekcja: politycy potrafią walczyć o utrzymanie się na szczycie  władzy tak długo, aĹź zderzają się z betonem zbrojonym na końcu ślepego  tunelu. Nixon złoĹźył dymisję nie dla interesu narodowego, ani wskutek  poczucia winy, ani nawet ze strachu przed karą. Zrezygnował dopiero, gdy  w Kongresie USA powstała bardzo wysoka większość na rzecz usunięcia  prezydenta z urzędu poprzez uznanie go winnym przestępstw. Kary innej,  niĹź utrata władzy, uniknął. PoniewaĹź amerykański system dopuszcza  ułaskawienie przed skazaniem, a nawet przed postawieniem zarzutĂłw, Nixon  rozwaĹźał ułaskawienie samego siebie – uznając to za zgodne z literą  prawa, nawet jeĹźeli sprzeczne z jego duchem. Ostatecznie zwarł umowę z  wiceprezydentem Geraldem Fordem: przejmiesz prezydenturę, ale wtedy  ułaskawisz mnie ze wszystkiego. Tak się stało. Nixon nigdy nie  przeprosił narodu.

Trzecia lekcja: nie ma wolności bez wolnych mediĂłw. Nixon z Mitchellem i  całą szeroką grupą przestępczą na szczytach władzy był bliski zwycięstwa  – cichego zamachu stanu. II władza – władza wykonawcza – potrafiła  skutecznie manipulować I władzą – prawodawczą. Sądy – III władza – były  jak dziecko we mgle. Dopiero gazeta „The Washington Post” i stopniowo  dołączające inne media uświadomiły Kongres i Sąd NajwyĹźszy o zagroĹźeniu  demokracji i spowodowały ich wejście do gry. Nic nie zastąpiło – i nigdy  ani nigdzie nie zastąpi – profesjonalizmu, odwagi, wytrwałości i  solidarności IV władzy – dziennikarzy, redaktorĂłw naczelnych, wydawcĂłw i  właścicieli. Oraz poparcia czytelnikĂłw, widzĂłw i słuchaczy. To szansa,  wyzwanie i zobowiązanie. Kto zlekcewaĹźy te proste do znudzenia  zaleĹźności, moĹźe obudzić się w takĹźe prostym do znudzenia reĹźimie, z  nowym zwycięsko uśmiechniętym Nixonem na wszystkich okładkach i ekranach.