Zomia ¡ Azja

mapka i artykuł:
http://kopalniawiedzy.pl/Zomia-Azja,19717,1

Niezwykła Zomia 12 lutego 2014, 19:19
 Zomia ¡ Azja

W kilku gĂłrskich dialektach Azji słowo zo oznacza odległy, mia - ludzi.  Zomia to nazwa nadana transgranicznemu obszarowi  skupiającemu miliony ludzi Ĺźyjących poza kontrolą swoich państw, ich organĂłw i prawa stanowionego. Rzeczywistość tych ludzi w istocie jest bardzo odległa od naszej.

James C. Scott, profesor antropologii i nauk politycznych Uniwersytetu Yale i najbardziej znany z naukowcĂłw zajmujących się Zomią, twierdzi, Ĺźe moĹźna dostrzec wyraĹşną róşnicę miedzy społeczeństwami południowo-wschodniej Azji, dzieląc  jej obszar według wysokości: od 0 do 300 metrĂłw wysokości bezwzględnej połoĹźone są tereny podległe władzy państwowej, charakteryzujące się osiadłym trybem Ĺźycia ich mieszkańcĂłw; natomiast wyĹźej, na wysokości 300 metrĂłw nawet do 4000 m n.p.m. zamieszkują plemiona koczownicze, zróşnicowane etnicznie i niepodległe rządom państw narodowych. To właśnie jest Zomia.

Według Scotta na Zomię składają się tereny rozciągające się od wietnamskiego Regionu Płaskowyżu Centralnego aż do północno-wschodnich Indii. Zomia obejmowałaby więc części Wietnamu, Kambodży, Laosu, Tajlandii i Birmy oraz cztery chińskie prowincje. Jego propozycja pokrywa się z tą wysuniętą w 2002 roku przez Willema van Schendela, według którego Zomia ma ok. 2,5 mln km kwadratowych, zamieszuje ją 100 milionów ludzi i obejmuje części obszarów sześciu wymienionych przez Scotta państw.
Podczas gdy regiony geograficzne określa się zwykle na podstawie zamieszkujących je narodowości i umów międzynarodowych, Zomię charakteryzuje niezależność od rządów państw narodowych.

W kilku azjatyckich dialektach "zo" oznacza "odległy", "mia" - ludzie

Grupa badaczy na czele ze Scottem uznaje Zomię za teren skupiający dwa rodzaje ludzi. Po pierwsze, zamieszkują ją grupy etniczne od lat osiadłe w górach. Ich styl życia jest postrzegany jako relikt dawnych czasów, kiedy większość ludzi żyła poza państwem, formując własne plemiona i klany. Po drugie uznają, że Zomia jako 'społeczność peryferyjna' powstała poniekąd w reakcji na utworzenie centrów gospodarczych i ośrodków będących pod władzą rządów. Skupia zatem ludzi opuszczających organizujące się politycznie obszary, np. Lahu, Hani, Akha, ludzy przenieśli się z terenów podległych państwowej władzy.

Kontrowersje

Najczęściej dyskutowaną z hipotez stawianych przez Scotta jest jego twierdzenie, iĹź cechy społeczeństwa, powszechnie uwaĹźane za niepożądane, obecne wśrĂłd plemion Zomii wykształciły się jako reakcja na chęć podporządkowania ich sobie przez władcĂłw państw narodowych. Scott uwaĹźa, Ĺźe wysoki wskaĹşnik analfabetyzmu, nieustalony język pisany tamtejszych dialektĂłw, prymitywna organizacja społeczna a nawet niekompatybilność kulturowa i religijna z obszarami nizinnymi  są czynnikami, ktĂłre pozwoliły na uniknięcie podporządkowania ich sobie przez państwo. Zomia jawi się jako obszar 'postalfabetyzmu', co ilustrują legendy ludu  Hmong. W jednej z nich podczas wędrĂłwki plemienia kobiety niosły na głowach księgi zapisane w języku Hmong. Gdy przechodziły przez rzekę, woda nagle wezbrała się i porwała księgi a 'pisany' język ludu został utracony na zawsze.

Inni badacze, jak Ruth Hammond, reporterka The Chronicle specjalizująca się w temacie uchodźców Hmong w USA, odrzuca tą hipotezę. Według niej analfabetyzm i powolny rozwój gospodarczy terenów jest wyłącznie syndromem zacofania cywilizacyjnego ludów Zomii. Ostatecznie wykształcenie własnego pisma, ustalony system wierzeń i organizacji społecznej od dawna uznaje się w nauce za znaki postępu społeczeństwa. Twierdzenie przeciwne równałoby się zanegowaniu dorobku nauk społecznych. Pojawia się więc wątpliwość, czy opisu nie nagina się czasem, by uzasadnić własne przekonania polityczne.

Opisać Zomię

Jednak opowieść o terenach wymykającym się tradycyjnym klasyfikacjom ciągle fascynuje badaczy. Naukowcy spierają się czy rzeczywiście da się wyodrębinić opisany przez van Schnedela i Scotta obszar, skoro na zawierających się w nich terenach można wyróżnić plemiona, które od setek lat posiadają hierarchiczne struktury społeczne, takie jak plemię Shan w Birmie lub Tay w Wietnamie. Większość akceptuje jednak metodologiczną zasadność wydzielenia Zomii, podzielając jednak przy tym wątpliwości Ruth Hammond: czy cechy charakterystyczne dla Zomii wykształciły się w obronie przed państwem?

Jonsson sugeruje, że punkt widzenia Scotta jest bardzo ograniczony i w nieuzasadniony sposób rozciąga się na większy teren, ponieważ badał przede wszystkim mniejszości etniczne Birmy, od dawna walczące z rządem. Ale inni (przede wszystkim Duara) podkreśla, że choć dyskusyjny, punkt widzenia Jamesa Scotta staje się perspektywą, od której nie można uciec, opisując Zomię.
Być może dlatego, że obszar ten jest słabo opisany narosło wokół niego tyle kontrowersji. Na jego temat istnieje niewiele publikacji, a Zomia nadal czeka na podróżników i badaczy, którzy uchylą rąbka tajemnicy, która ją otacza.

 MoĹźemy pomĂłc autorce w dotarciu do Zomii. Wystarczy, Ĺźe oddamy głos na jej projekt.

Jagoda Dobrucka

Autorka chce przemierzyć i opisać część Zomii. Wraz z partnerem stara się wygrać IV Edycję Memoriału Piotra Morawskiego, co umożliwiłoby im stworzenie pierwszych polskich publikacji o tym terenie