Skuteczne zwalczanie pożyczek lichwiarskich oraz oszustw, których skutkiem
jest utrata przez pokrzywdzonych mieszkań - zapowiada w rozmowie z PAP
prokurator generalny Zbigniew Ziobro, który wydał prokuratorom wytyczne
mające pomóc w zwalczaniu tego rodzaju przestępczości.

Śledczy mają zwracać szczególną uwagę na osoby ,,nieporadne życiowo",
starsze i chore. Co do zasady sprawy powinny być wszczynane i prowadzone w
kierunku oszustwa. Prokuratorzy mają także kierować do sądów wnioski
zmierzające do zabezpieczenia nieruchomości - wynika z dokumentu, do
którego dotarła PAP.

Jak podkreślono, wysoka szkodliwość społeczna i szeroka skala przestępstw
związanych z udzielaniem pożyczek o charakterze lichwiarskim i oszustw, w
następstwie których pokrzywdzeni tracą nieruchomości, wymaga zdecydowanych
i skutecznych działań ze strony prokuratury.

    Ofiarą padają najczęściej osoby najsłabsze, które z uwagi na swój
sędziwy wiek, nieporadność życiową czy brak rozeznania w sferze prawnej są
w praktyce bezbronne wobec tego rodzaju przestępczości. Dlatego wymagają
szczególnej ochrony

-- uzasadniono.

Jak podkreślił Zbigniew Ziobro, obowiązkiem państwa jest zapewnienie
wszystkim obywatelom bezpieczeństwa.

    To nie tylko troska o to, by nie stała nam się krzywda na ulicy. To
także pewność, że nikt - wykorzystując naszą krytyczną sytuację, niewiedzę,
naiwność, sędziwy wiek czy niedołężność - nie oszuka nas i nie okradnie.
Nie pozbawi wszystkiego

-- powiedział PAP.

W ocenie ministra w Polsce w ostatnich latach zdarzyły się setki spraw na
miarę afery Amber Gold.

    Przemilczanych, bo w grę nie wchodziły miliony, a poszkodowani nie byli
osobami, które mają jakieś oszczędności. Przeciwnie. Perfidia firm
oferujących lichwiarskie pożyczki polega na tym, że żerują na ludziach,
którzy zapożyczają się, żeby starczyło im na przeżycie. Albo na
sfinansowanie nagłych potrzeb, np. zakupu leków. To nie są ludzie, którzy
biorą po kilkaset złotych pożyczki, żeby kupić nowe auto czy choćby
telewizor. Potrzebują ich na chleb, na trochę lepsze święta albo prezenty
dla wnuków

-- podkreślił Ziobro.

    Te osoby były do tej pory bezsilne i bezbronne. Prokuratura w
zdecydowanej większości takich przypadków odmawiała wszczęcia śledztwa albo
je umarzała. Wytyczne, które mówią także, w jaki sposób kwalifikować tego
rodzaju przestępstwa, by nie można ich było pochopnie umorzyć ani nie
uległy szybko przedawnieniu, mają to zmienić. Moim obowiązkiem i całej
prokuratury jest ująć się za pokrzywdzonymi

-- powiedział.

Wytyczne, które trafią do prokuratur w całym kraju, mają na celu
podwyższenie sprawności i efektywności postępowań przygotowawczych
prowadzonych w tych sprawach.

Prokurator generalny zwraca uwagę, że śledczy mają obowiązek ,,szczególnie
skrupulatnego prowadzenia postępowania i eliminowania ryzyka pochopnych
ocen, które mogą pojawiać się w przypadku zaniechania dokładnego
wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy". Jak podkreślono, przestępstwa
związane z działalnością lichwiarską godzą ,,przede wszystkim w dobro osób
fizycznych, nierzadko zaawansowanych wiekowo lub życiowo nieporadnych, z
trudnością poruszających się w sferze prawnej i w praktyce bezradnych w
zderzeniu z osobami dokonującymi przestępstw, niejednokrotnie wyposażonymi
w profesjonalne prawno-finansowe zaplecze doradcze".

    Z tych samych powodów konieczna jest zwiększona aktywność
funkcjonariuszy organów prowadzących postępowanie przygotowawcze
nadzorowane przez prokuratora, w szczególności w trakcie przesłuchania
osoby pokrzywdzonej, tak aby zadawane w toku tej czynności pytania i sposób
ich formułowania były zrozumiałe i dostosowane do jej poziomu
intelektualnego

-- czytamy w wytycznych.

W każdym przypadku, gdy z treści zawiadomienia o przestępstwie wynika, iż
pokrzywdzony jest osobą nieporadną, prokurator powinien wskazać policji
dokładny zakres przesłuchania pokrzywdzonego i określić zagadnienia
wymagające skrupulatnego wyjaśnienia.

    Przy analizie konkretnego przypadku należy każdorazowo ustalić, czy
pożyczkobiorca jest profesjonalistą w obrocie finansowym, czy też jest
osobą, która nie była w stanie w pełni zrozumieć konsekwencji zapisów umowy
i którą zawarła, znajdując się w przymusowym położeniu

-- zaznaczono.

Jak wskazano, podobnie należy czynić w przypadku ,,nieporadności życiowej
wynikającej z braku wykształcenia, podeszłego wieku, choroby, ułomności
psychicznej i innych podobnych okoliczności". Podczas przesłuchania
pokrzywdzonego, osoby dla niego najbliższej lub osoby sprawującej nad nim
faktyczną opiekę należy uzyskać informacje na temat: stanu zdrowia
pokrzywdzonego (ewentualne upośledzenie umysłowe, choroba psychiczna, inne
zaburzenia czynności psychicznych, obniżenie sprawności umysłowej, choroba
Alzheimera, uzależnienia, leczenie odwykowe, stałe przyjmowanie leków,
choroby oczu i wady wzroku).

    Mając na uwadze możliwość dalszego obrotu nieruchomością przejętą od
pokrzywdzonego i wpływ zasady rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych na
możliwość podważenia transakcji, należy rozważyć wniesienie powództwa przed
zakończeniem postępowania przygotowawczego, przy zawarciu w pozwie wniosku
o zabezpieczenie roszczenia. W razie wniesienia powództwa przed
zakończeniem postępowania przygotowawczego, po zabezpieczeniu roszczenia
poprzez np. wpis ostrzeżenia w księdze wieczystej, możliwe jest zwrócenie
się do sądu cywilnego z wnioskiem o zawieszenie postępowania do czasu
zakończenia postępowania karnego

-- czytamy w dokumencie.

Jak podkreślono, niezależnie od przyjętej kwalifikacji prawnej sprawy
powinny być prowadzone w prokuraturze okręgowej pod nadzorem prokuratury
regionalnej.

Co do zasady sprawy powinny być wszczynane i prowadzone w kierunku oszustwa
(zagrożonego karą od 6 miesięcy do 8 lat - PAP), chyba że z treści
zawiadomienia ,,jednoznacznie i bezsprzecznie" wynika, iż zachodzi
prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa określonego w art. 304 kodeksu
karnego. (Kto, wyzyskując przymusowe położenie innej osoby fizycznej,
prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,
zawiera z nią umowę, nakładając na nią obowiązek świadczenia
niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym, podlega karze pozbawienia
wolności do lat 3 - PAP).

W wytycznych wskazano także na art. 286 k.k., który mówi: kto, w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego
rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd
albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania
przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy
do lat 8.

    Pożyczkodawcy celowo zwlekają z dochodzeniem roszczeń przed sądem
cywilnym, a pożyczkobiorcy dowiadują się o wysokości zadłużenia dopiero z
orzeczenia zasądzającego należność, która jest w tym momencie już
wielokrotnie wyższa od kwoty pożyczki. Wystąpienie przez pożyczkobiorcę na
drogę karną okazuje się wówczas nieskuteczne z uwagi na przedawnienie
karalności czynu z art. 304 k.k."

-- podkreślono.

Grzegorz Dyjak (PAP)