Grupy dyskusyjne   »   pl.soc.polityka   »   Żydzi w Przemyśłu - ugrupowania niesyjonistyczne

Żydzi w Przemyśłu - ugrupowania niesyjonistyczne

Data: 2015-04-14 12:16:29
Autor: mkarwan
Żydzi w Przemyśłu - ugrupowania niesyjonistyczne
Oprócz organizacji religijnych, społecznych, kulturalnych i zawodowych, Żydzi tworzyli w Przemyślu, podobnie jak i w innych miastach, własne organizacje polityczne, a także brali czynny udział w życiu politycznym, zarówno na szczeblu lokalnym jak i ogólnopolskim.
Przemyskie organizacje polityczne były najczęściej lokalnymi komórkami partii i organizacji ogólnopolskich lub nawet ogólnoeuropejskich, jednak ze względu na lokalne uwarunkowania, niemal wszystkie one posiadały specyficzne, zabarwienie.
Działalność polityczna, organizacje partyjne, podziały, fuzje i wzajemne relacje między nimi, to materia dosyć skomplikowana a czasami wręcz nudna.
Jednak bez poznania życia politycznego, dopełniającego wielowymiarowy obraz tej mniejszości narodowej, podstawowych nurtów ideowych i osi podziałów politycznych społeczności żydowskiej, trudno byłoby zrozumieć i kompleksowo ocenić jej wkład w rozwój Przemyśla i kształtowanie oblicza miasta.

We wszystkich normalnych społeczeństwach, od czasów rewolucji francuskiej, partie i organizacje polityczne dzieliły się na lewicowe i prawicowe.
Oczywiście, podział ten bardzo często miał i ma charakter umowny i determinowany jest różnymi czynnikami i punktami odniesienia, ale pozwala przynajmniej wstępnie uporządkować scenę polityczną.
Wśród żydowskich organizacji politycznych omawianego okresu, podział ten również istniał, ale miał on charakter wtórny, drugorzędny.
Podstawową osią podziału był wśród tych organizacji stosunek do problematyki powstania i urządzenia własnego państwa żydowskiego na terenach palestyńskich.
Wobec powyższego, najbardziej czytelnym podziałem ugrupowań żydowskich był podział na ugrupowania syjonistyczne i niesyjonistyczne.

Oczywiście, najbardziej na lewo wśród ugrupowań niesyjonistycznych zajdowały się związki i organizacje komunizujące czy też komunistyczne.

Najbardziej znaną była aktywna na tym terenie Komunistyczna Partia Zachodniej Ukrainy (KPZU)

Powstała ona w październiku 1923 z przekształcenia Komunistycznej Partii Galicji Wschodniej.
KPZU prowadziła jawnie wywrotową i antypolską działalność, opowiadając się za przyłączeniem Galicji i innych obszarów południowo-wschodniej części Polski do ZSRR.
W Przemyślu w 1923r. powstał Okręgowy Komitet KPZU, który obejmował swoim zasięgiem powiaty: jarosławski, sanocki i ustrzycki.
Jednak już wcześniej,
bo w roku 1921 komunistów poparła część żydowskich działaczy (rozłamowców) BUND-u (Izaak Engel, Markus Goldner, Gerszon Steinberg, Bergman). W roku 1923 powstał komunistyczny BUND, tzw. KOMBUND.
Komunistów popierało również lewe skrzydło Poalej Syjon, które wraz z KOMBUNDEM stworzyło przybudówkę KPZU -

Algemene Jidysze Arbeter Partaj (AJAP))

Przewodniczącym AJAP został Salomon Taubman, następnie Józef Kuhlman.
Siedziba AJAP mieściła się przy ul. Słowackiego.
Jednak Żydzi działalni nie tylko w AJAP, ale również bezpośrednio w KPZU.
Najbardziej znanymi przmyskimi działaczami KPZU i jej młodzieżowych przybudówek byli: Jakub Wilner, Emanuel i Bernard Sokol, Halina Sztajn, Salek Nathanson, Dan Entenberg, Lolek Feuer.
W 1938r. KPZU została zdelegalizowana.

Po wkroczeniu armii ZSRR do Przemyśla w 1939r. członkowie KPZU poparli przyłączenie tych terenów do ZSRR, oraz aktywnie współpracowali z NKWD w niszczeniu nie tylko polskiej przedwojennej inteligencji, ale nawet własnych bogatszych rodaków.
Jak wyzwolicieli żołnierzy Armii Czerwonej witali jednak nie tylko Żydzi o sympatiach komunistycznych.
Sowiecka okupacja zyskała poparcie szerokich rzesz żydowskich mieszkańców miasta.

Działacze tej partii po roku 1944 również czynnie uczestniczyli w zaprowadzaniu nowego komunistycznego porządku, tworząc zarówno zaplecze polityczne, jak również siłowe nowego reżimu.
Był to z pewnością jeden z najbardziej wstydliwych i haniebnych epizodów w niemal tysiącletniej historii przemyskich Żydów.

Drugą lewicową partią niesyjonistyczną była Żydowska Partia Socjal-Demokratyczna (ŻPS-D).

Powstała ona w 1905r. po tym, jak część działaczy żydowskich, działających dotychczas w ramach PPSD poczęła domagać się większej autonomii dla Żydów w ramach tej partii.
Gdy starania te nie przyniosły spodziewanych efektów, część działaczy, doprowadziła do rozbicia PPSD i założyła odrębne ugrupowanie pod nazwą Żydowska Partia Socjal-Demokratyczna.
Odpowiedzią na rozłam była aktywizacja działalności PPSD i powołanie w jej ramach sekcji żydowskiej w Przemyślu.
Po I wojnie światowej ŻPS-D przedstawiała jeszcze realną siłę polityczną, wprowadzając dwóch swoich przedstawicieli do Żydowskiej Rady Ludowej, oraz trzech do Rady Miejskiej w Przemyślu.
Najbardziej znanymi działaczami ŻPS-D w Przemyślu byli: dr Leib Landau, Józef Strudler, A. Salzberg.

W ciągu dwóch następnych lat, wobec działalności innych partii o programie zbliżonym do ŻPS-D, przede wszystkim PPS, partia, po połączeniu z pokrewną organizacją stworzyła Powszechny Żydowski Związek Robotniczy - BUND
za najważniejsze zadanie uważał nie budowę żydowskiego państwa w Palestynie, ale walkę o zapewnienie Żydom autonomii kulturalno-narodowej, uznania języka jidisz za język urzędowy, przyznania prawa do samorządu i przebudowę społeczeństwa realizowaną wg. socjalistycznych recept.
Do najbardziej znanych działaczy BUND-u należeli: Leib Landau, dr Maks Rosenfeld, Izaak Sohn, Abraham Gottdank, Adolf Frim, Jager i Józef Strudler, który był przewodniczącym młodzieżówki socjalistycznej, później zaś przewodniczącym Jad Charuzim.
Z Bundem powiązanych było kilka stowarzyszeń kulturalnych i społecznych, m.in: Kultur-Liga, Centralna Żydowska Organizacja Szkolna (CISZO), młodzieżówka Cukunft Bund nie cieszył się jednak wielką popularnością wśród żydowskiej społeczności miasta, nawet wśród grup zawodowych, których interesów bronił.
W wyborach 1922 r. na kandydatów Bund-u w Przemyślu głosowało 270 osób, podczas gdy na syjonistów ponad 15 tyś.
Spowodowane to było w dużej mierze rozłamami w łonie partii w latach 1921 i 1931, kiedy to część działaczy Bundu poparła komunistów.
Wzrost znaczenia i aktywności partii dał sie zauważyć w drugiej połowie lat 30, kiedy to ściśle współdziałała ona z PPS. Pod koniec lat 30 Bund zorganizował w przemyskich przedsiębiorstwach kilkugodzinną akcję strajkową.

Agudat Israel, czyli Zjednoczenie Izraela, była to ortodoksyjna partia żydowska, negatywnie nastawiona do idei syjonizmu.
Działacze partii dużą wagę przykładali przede wszystkim do spraw religijnych, wychowania młodzieży żydowskiej w duchu judaizmu, poprzez zakładanie szkół wyznaniowych czy też obrony religijnego oblicza gminy żydowskiej.
Pod zarządem Agudy były m.in. jesziwa "Eitz Chaim" i szkoła dla dziewcząt "Bais Jakow".
Aguda skupiała najbardziej ortodoksyjną część żydowskiej społeczności.
Najbardziej znanym przedstawicielem Agudy w Przemyślu był Samuel Babad, pełniący również funkcję przewodniczącego zarządu gminy żydowskiej.
Innymi znanymi przemyskimi działaczami Agudy byli m.in. Dawid Langsam, Leibisch Glifen, Zvi Steiner, Leizer Bombach, Fiebel Silfen, Abraham Diller, David Langsam, Abraham Fried, Meir Leib Reich.
Obok Agudy funkcjonowało także jej młodzieżowa przybudówka, której przedstawicielami byli m.in.: Dawid Miesels, Reuven Winkler, Efraim Nussbaum; Jehoshua, Efraim Zupnik.
Organizacja ta skupiała ok 100 osób, młodszych od tradycyjnych przedstawicieli Agudy, lepiej wykształconych i bardziej otwartych na świat.
Prowadzili oni własną bibliotekę a także wydawali czasopismo "Der Jidiszer Weg".

źródło  http://wojnawp.republika.pl/zydzi/zc.html

Żydzi w Przemyśłu - ugrupowania niesyjonistyczne

Nowy film z video.banzaj.pl więcej »
Redmi 9A - recenzja budżetowego smartfona